Nét đẹp trong trang phục phụ nữ Mông Mường Khương
Mường Khương có 14 dân tộc anh em cùng sinh sống, trong đó dân tộc Mông chiếm 42% dân số. Góp phần tô điểm cho vườn hoa văn hóa các dân tộc Huyện Mường Khương không thể không nói đến bộ trang phục truyền thống của dân tộc Mông. Đây thực sự là một tác phẩm nghệ thuật mà người Mông đã tạo ra với đầy đủ sự khéo léo, tỉ mỉ và tinh tế.
Người Mông có nét văn hóa truyền thống đậm đà bản sắc dân tộc, nổi bật là nghệ thuật tạo hình trên nền trang phục luôn được người Mông lưu giữ, bảo tồn và phát huy. Sự tài tình của người Mông ở huyện Mường Khương chính là họ có thể làm ra những bộ trang phục của dân tộc bằng chính đôi bàn tay của mình. Trước kia phụ nữ Mông dùng nguyên liệu thiên nhiên là cây lanh để làm vải thiêu váy.
Việc trồng cây lanh dệt vải để làm ra trang phục là công việc hết sức vất vả và cầu kỳ, chính vì vậy nó đòi hỏi sự khéo léo và kiên trì của những phụ nữ Mông. Người phụ nữ Mông rất ưa chuộng vải lanh bởi nó có độ bền cao. Bó lanh cắt về được phơi nắng khoảng 1 đến 2 tuần rồi tước sợi, sau đó đưa vào cối giã mềm rồi nối lại. Lanh cuốn thành từng cuộn tròn và mang đi giặt, luộc cho tới khi sợi lanh mềm và trắng thì mang phơi rồi dùng guồng chia sợi trước khi mắc vào khung cửi để dệt nên những tấm vải thật đẹp. Phụ nữ Mông rất chịu khó, bất cứ ở đâu, trong những phiên chợ đông đúc hay khi đi trên đường, lúc nào người phụ nữ Mông cũng luôn tay se lanh, nối lanh.
Nét đẹp trong trang phục phụ nữ Mông Mường Khương
Người Mông đánh giá tài năng, vẻ đẹp và đức hạnh của người phụ nữ qua khả năng thêu, dệt và bộ trang phục mặc trong ngày hội: “Muốn biết người tốt thì xem gác bếp, muốn hay người đẹp thì xem áo quần”. Người phụ nữ giỏi may thêu được cả cộng đồng đề cao, tôn trọng và thêu dệt như một nghề bắt buộc được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Đồng thời cũng là tiêu chí để các chàng trai lựa chọn cho mình một nàng dâu chăm chỉ và tốt bụng. Trước khi đi làm dâu, người mẹ tặng cho con gái bộ váy áo coi như của hồi môn. Khi về nhà chồng rồi, cô gái lại thêu dệt váy áo để tặng mẹ đẻ và mẹ chồng và các em của chồng. Người Mông ở huyện Mường Khương quan niệm người phụ nữ giàu có là người có nhiều váy áo đẹp nhất.
Không những thế, người phụ nữ khi đã làm mẹ còn có nghĩa vụ dạy bảo con gái trồng lanh và làm thổ cẩm. Trẻ em người Mông được hướng dẫn làm công việc này từ khi còn rất nhỏ.
Hiện nay cùng với cuộc sống hiện đại việc trồng cây lanh đã dần dần không còn mà thay vào đó người phụ nữ mông đã biết mua những miếng vải dệt sẵn ở chợ về để thêu váy. Hoa văn (tiếng Mông gọi là tăng ta hoặc còn gọi là lau ) trong trang phục của người Mông chủ yếu là hoa văn hình học như hình chữ nhật, hình vuông, hình thoi, hình xoáy ốc. Những mô típ hoa văn được hình thành trên cơ sở sợi ngang của kỹ thuật dệt trên khung cửi hoặc trên máy dệt và sau này được lặp lại trong kỹ thuật thêu. Màu sắc chủ đạo được thêu trên váy là màu hồng, xanh, đen, vàng, tím. Đặc biệt với người Mông hoa, thì mầu đỏ là mầu giữ vị trí chủ đạo.
Phụ nữ Mông là tác giả của nghệ thuật tạo hình trên nền trang phục vì cả cuộc đời họ đều gắn bó với công việc thêu hoa văn, may vá trong gia đình. Khi thêu, trí tưởng tượng của người phụ nữ Mông khá phong phú, họ không có hình mẫu mà vẫn thêu được những họa tiết đẹp. Đặc biệt là kỹ thuật ghép vải để tạo hoa văn của người Mông khá độc đáo, hấp dẫn, tạo những khoang màu khác nhau. Nhiều người đã thuộc màu ưa thích không cần nhìn chỉ, mẫu mà vẫn thêu được những họa tiết theo ý muốn của mình.
Khi thêu, người phụ nữ mông thường tính toán tỉ mỉ từng đường kim mũi chỉ, kích thước trên toàn bộ hoa văn trong mảnh vải, vì chỉ cần nhầm một mũi kim là lại phải gỡ ra làm lại. Và những bộ trang phục đậm sắc màu thổ cẩm được hình thành theo năm tháng nhọc nhằn của người phụ nữ Mông. Trang phục truyền thống của phụ nữ Mông gồm áo xẻ ngực, váy, tấm vải che phía trước váy, tấm vải che phía sau váy, thắt lưng và xà cạp.
Nét đẹp trong trang phục phụ nữ Mông Mường Khương
Áo của người phụ nữ Mông ở huyện Mường Khương (tiếng Mông là sao) xẻ nách, cổ cao trên vai và ngực có nẹp thêm vải màu thêu in hoa văn hình xoắn ốc. Nền thổ cẩm rực rỡ ở cổ áo, nẹp ngực, hai ống tay thường được thêu hoa văn đủ các mầu sắc từ nách đến cửa tay. Đồng thời người phụ nữ mông hiện nay còn biết sử dụng biện pháp gắn hạt cườm lên áo sáng lấp loáng càng làm tăng thêm vẻ đẹp của trang phục.
Không rộng và dài như váy của người phụ nữ Mông ở huyện Si Ma Cai, Bắc Hà, cũng không sẫm màu như váy của người phụ nữ Mông huyện Sa Pa, váy của người phụ nữ Mông ở huyện Mường Khương sặc sỡ, ngắn và gọn gàng hơn rất nhiều. Váy phụ nữ Mông (gọi là Ta) là loại váy mở, có nhiều nếp gấp, rộng, khi xòe ra mềm mại như cánh hoa. Phần cạp váy được khâu xếp lại cho vừa một vòng bụng và có hai dây để buộc. Trên nền váy được may với những sợi chỉ to với nhiều loại màu, thật ấn tượng và độc đáo.
Phần thêu hoa văn được thực hiện ở nửa dưới của váy, đây là phần cầu kỳ nhất của một bộ váy. Nói đến trang phục của phụ nữ Mông không thể thiếu được “chúa lăng” là chiếc thắt lưng. Thắt lưng là miếng vải rộng khoảng 6-7 cm và dài 2m, đoạn giữa thắt lưng được thêu các hoa văn, màu đẹp, quấn ngang bụng, tôn thêm vẻ đẹp của người phụ nữ, đồng thời cũng làm cho các thiếu nữ Mông có vóc dáng đẹp hơn. Trong bộ trang phục của phụ nữ Mông còn có “tư tảo đề” (tấm vải che trước váy) và “tư tảo căng” (tấm vải che sau váy) đặc biệt là “cú chìu” (xà cạp quấn chân). Đồng bào Mông quan niệm, đeo “tư tảo đề”, “ tư tảo căng” và quấn xà cạp là thể hiện sự ý tứ và kín đáo của người phụ nữ. Phụ nữ Mông thường để tóc dài và quấn vòng quanh đầu rồi đội khăn, tạo nên một sắc thái độc đáo riêng khó nhầm lẫn với các dân tộc khác.
Trang phục của phụ nữ Mông ở huyện Mường Khương rực rỡ như thể hiện ý nguyện vượt lên sắc màu của thiên nhiên, để tôn vinh và khẳng định vẻ đẹp của con người. Đồng thời thể hiện tính độc đáo trong nghệ thuật tạo hình. Người Mông ở Mường Khương hiện vẫn giữ khá nguyên vẹn bản sắc văn hóa dân tộc, cho dù cuộc sống có nhiều đổi thay.
Về giá trị tinh thần, thì nghệ thuật tạo hình trên trang phục của phụ nữ Mông, phản ánh bản chất vừa tốt bụng, hiếu khách, trung thực, mạnh mẽ vừa giàu tình cảm, phóng khoáng, vô tư chống chọi với sự khắc nghiệt của thiên nhiên trên vùng cao. Với sự cần cù và trí tưởng tượng phong phú, người phụ nữ Mông đã trở thành người nghệ sĩ tạo nên những tác phẩm nghệ thuật làm say đắm lòng người, không ít chàng trai đã chọn được bạn tình cho mình qua những ngày lễ hội hay trong những phiên chợ tuần là những cô gái đã tự làm nên những trang phục đẹp cho mình, họ đã cùng sống hạnh phúc bên nhau trên các triền núi cao của miền sơn cước.